Başkent İçindeki Başkent Çankaya...

Çankaya'nın Tarihi Çankaya ilçesinin tarihi Ankara’nın genel tarihinden ayrılmasa da onun gerçek tarihi Cumhuriyet’le başlar. Milli Mücadele’nin ilk günlerinde Çankaya, bağ ve bahçeleri ile yayla görüntüsündeydi. Çankaya asıl gelişimini Cumhuriyet'le birlikte yaşadı. Türkiye Devleti’ni tanıyan ülkeler, elçiliklerini İstanbul’dan Çankaya’ya taşıdılar. Böylece Yenişehir ve Atatürk Bulvarı doldu; Sakarya ve İzmir Caddelerine taştı. 1950’li yıllardan sonra Ankara yoğun iç göç sonrasında gecekondularla çevrelendi. Bundan da en büyük payı Çankaya ilçesi aldı. Çankaya, 9 Haziran 1936’da merkez ilçe yapıldı. Çankaya'nın bugün 17 semti, 124 mahallesi ve 3 köyü vardır. 2014 yılı nüfus sayımına göre nüfusu 913.715’tir. Köyleriyle birlikte bu rakam daha da artmaktadır. Fakat Çankaya’nın Ankara’nın diğer metropol ilçelerinden farkı, gündüz nüfusunun 2 milyonu aşmasıdır. Zira Ankara’nın sosyal, kültürel, siyasi ve ticari hayatına yön veren kuruluşların önemli bir bölümü Çankaya sınırları içerisindedir. Çankaya cumhuriyetle birlikte devlet yöneticilerine ve konuklarına hizmet verilen en önemli merkez olmuştur. Çankaya için yaygın alarak " başkent içinde başkent" nitelemesi kullanılır. Gerçekten öyledir de... Cumhurbaşkanlığı Köşkü, TBMM, Başbakanlık, kuvvet komutanlıkları (Genelkurmay Başkanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı, Hava Kuvvetleri Komutanlığı, Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ve Jandarma Genel Komutanlığı), bakanlıklar, kamu kuruluşları, büyükelçilikler, önemli ticari, kültürel ve sosyal merkezler Çankaya sınırları içerisinde yer almaktadır. Atatürk ve Çankaya Mustafa Kemal Ankara’ya Çankaya bölgesinden, Dikmen’den giriş yapmıştı. Ankara’nın kötüye giden talihi 27 Aralık 1919 tarihinde Mustafa Kemal ve arkadaşlarının Sivas’tan Ankara’ya gelmesiyle değişti. Atatürk’ün Çankaya’ya yerleşmesiyle birlikte ise, Çankaya yakın dönem Türk tarihinde önemli olayların cereyan ettiği, önemli kararların verildiği bir mekân haline geldi. Atatürk, 27 Aralık 1919′da Ankara’ya geldiğinde önce Ziraat Mektebi’nde, sonra da tren istasyonundaki Direksiyon denilen binada oturdu. Kasapyan Köşkü olarak bilinen bağevi, Ankara Müftüsü’nün gayretleriyle halk arasında toplanan 4500 lira bağış sayesinde Bulgurzade Tevfik Efendi’den satın alındıktan sonra, Mustafa Kemal Ziraat Mektebi ve Direksiyon binasından sonra Ankara’daki yıllarını bu bağevinde sürdürdü.. Atatürk, bugün müze olan köşkte, Kurtuluş Savaşı’nın sıkıntılı günleriyle Cumhuriyet döneminin mutlu günlerini birlikte yaşadı. Annesi Zübeyde Hanım ve eşi Latife Hanım da bir süre burada oturdular. Kasapoğlu Köşkü, 1924 yılında Mimar Vedat ve Mimar Arif Hikmet Beylerin yaptığı ilavelerle bugünkü durumuna getirildi. 1924’te Ankara Şehremaneti Kanunu çıkarıldıktan sonra, devletin kuruluşları için binalar inşa edildi. Büyükelçilikler birer birer Çankaya’ya uzanan cadde üzerinde yerlerini almaya başladılar. Çankaya daha o günden Atatürk’ ün bilinçli bir tercihi ile, adeta “başkent içindeki başkent” haline getirilmeye çalışıldı. Kent bilinçli bir tercihle güneye, Çankaya’ya doğru geliştirildi. Atatürk’ün ve İsmet İnönü’nün Çankaya’ya yerleşmesi, devlet kurumlarının ve daha sonradan da TBMM’nin Çankaya istikametine inşa edilmesi bu tercihin açık göstergeleriydi. Sırasıyla Lörcher Planı (1920-32) ve Jansen Planı (1932/1957)’ye göre idari merkez Yenişehir bölgesi olarak seçilmişti. Atatürk Bulvarı ile kentin aksının Yenişehir üzerinden güneye, Çankaya bölgesine doğru gelişmesi planlanmıştı. Bakanlıklar, Yargıtay, Genel Kurmay, Harp Okulu, Orduevi binaları, Cumhurbaşkanlığı Köşkü, bugünkü TBMM gibi Çankaya sınırları içerisinde bulunan pek çok önemli anıtsal yapı, Atatürk döneminin Çankaya'ya armağanıdır. BUGÜNKÜ ÇANKAYA Başkent Ankara’nın odak noktası niteliğindeki Çankaya, kentin güney, güneydoğu yönünde konumlanmaktadır. Çankaya, sadece Başkent Ankara içindeki merkez ve çekim unsuru olmakla kalmamakta, ülke bütünü içinde Cumhuriyetin temsil eden bir merkez olarak da öne çıkmaktadır. Ulaşım sistemleri ve kentsel işlevlerin yanı sıra kentin iş alanlarının yoğunlaştığı merkezdir de. Hükümet ve devlet merkezli yapı ve işlevleri ile uluslararası misyonların hemen tümünü sınırları içinde bulunduran Çankaya, bu niteliğiyle kentin ağırlık merkezi konumundadır. Çankaya ne zaman ilçe oldu? Kale çevresinde oluşmuş eski kente tepeden bakan, güney yöndeki bu bağlık bahçelik alan, yani Çankaya, zaman içinde gelişerek 1936 yılında ilçe durumuna gelmiştir. 1983 yılında kabul edilen 2963 sayılı Kanunla ilçeye bağlı Gölbaşı ve Mamak ayrı birer İlçe haline getirilmiştir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun geçici 2 inci maddesi gereğince köy tüzel kişiliği kaldırılan, ilçeye bağlı üç köy (Beytepe, Karataş, Yakupabdal) Ankara Büyükşehir Belediye Meclisinin 13.08.2004 tarih ve 531 sayılı kararıyla mahalleye dönüşmüştür. 5747 sayılı Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkındaki Kanunun 2 inci maddesinin 6 ıncı bendinde; “Ankara İlinde Bala İlçesine bağlı Karaali İlk Kademe Belediyesinin tüzel kişiliği kaldırılarak Merkez ve Yazlık Mahalleleri Gölbaşı Belediyesine; Tohumlar, Karahasanlı, Kömürcü, Evciler, Çavuşlu, Yayla ve Akarlar Mahalleleri Çankaya Belediyesine; Ahmetçayırı ve Yöreli mahalleleri ise Bala Belediyesine katılmıştır.” hükmü gereğince bugün itibariyle toplam mahalle sayısı 116 olmuştur. 2012 yılında ise Büyükşehir Yasa Tasarısı’nın 2. maddesinin sonuna eklenen fıkra ile “Yenimahalle ilçesine bağlı Dodurga ve Alacaatlı mahallelerinin Çevre yolu içinde kalan kısmı ile Çayyolu, A. Taner Kışlalı, Ümit, Koru, Konutkent ve Yaşamkent mahalleleri Çankaya Belediyesi’ne katılmıştır” denilerek Çayyolu'nun önemli bir bölümü de Çankaya'ya bağlanmış ve mahalle sayısı böylece 124'e ulaşmıştır. Nüfus, Sosyo-Demografik Nitelikler Çankaya, bir ilçe belediyesi olmasına karşın, ülkemizdeki 65 il ve 4 büyükşehir belediyesinden daha fazla nüfusa sahip, özgün bir metropoliten kent parçasıdır. Türkiye'nin 10.büyük yerleşim yeridir. Çankaya'nın yatılı nüfusu 914 bin olmasına karşın , Çankaya ilçesi, sahip olduğu işlevler, özgün konumu ve odaksal nitelikleriyle 2,5 milyona yakın gündüz nüfusuna hizmet sunan çok özel bir ilçedir. Ankara'da en fazla nüfusun yaşadığı metropoliten ilçe özelliği taşıyan Çankaya ilçesinde kadın nüfusunun erkek sayısından fazlalığı, bekar ve tek yaşayan nüfusun göreli fazlalığı da ilk elde göze çarpan özelliklerdendir. Çankaya Ankara'nın tüm ilçeleri içerisinde eğitim düzeyi en yüksek nüfusa sahiptir. TÜİK2009 verilerine göre, Yüksekokul, Üniversite, Yüksek Lisans ve Doktora eğitimine sahip olanların oranı Çankaya nüfusunun dörtte biri düzeyindedir. Gayrisafi Yurt İçi Hasıla (GSYH) verileri incelendiğinde de, diğer ilçelerden açık ara öndedir. Kentte üretilen ekonomik değerin yaklaşık ¼’ü Çankaya ilçe sınırları içerisinden karşılanmaktadır. Çankaya’da nüfusun eğitim düzeyi ve sosyo-kültürel nitelikleri, yüksek kalifikasyon gerektiren üretici servislerin Çankaya’da konumlanmasına yol açmaktadır. Ankara'daki üretici servislerin önemli bir bölümü Kızılay kent merkezine 5 km.’lik yarıçap alanı içinde olup ve büyük ölçüde Çankaya ilçesi sınırlarında kalmaktadır. Kızılay kent merkezi dışına hareketlenen ofisler, çok büyük ağırlıkla yer seçimlerini yine Çankaya sınırları içerisindeki Balgat, Çukurambar, Öveçler, Mebusevleri semtlerinde yapmaktadır. . Çankaya, sosyal yaşama katılım açısından da, Ankara’nın en dinamik ilçesidir. Ankara’da yer alan 4 devlet, 6 özel üniversite Çankaya ilçesi sınırları içerisinde yer seçmiştir. Bu üniversitelerde 11.661 akademisyen görev yaparken 150 bin civarında üniversite öğrencisinin bu okullarda eğitim gördüğü bilinmektedir. Bu durum, kültürel, sanatsal aktiviteler ile sosyal yaşamın gelişimine de önemli bir katkı yapmaktadır. Çankaya; gerek konum, gerek sahip olduğu işlevler ve gerekse sahip olduğu nüfusun sosyo-ekonomik, kültürel nitelikleri ile, sadece Başkentin değil, ülkemiz kentlerinin bütünü içinde de özgün, öncü ve farklı niteliklere sahiptir. RAKAMLARLA ÇANKAYA • Çankaya 1936 yılında ilçe durumuna geldi. • Çankaya’da 124 mahalle vardır. • İlçemizin 2014 verilerine göre nüfusu 913.715’dir. • Gündüz nüfusu 2 milyonu aşmaktadır. • Çankaya’da 4 devlet, 6 vakıf üniversitesi ve Kara Harp Okulu bulunmaktadır. • Çankaya’da 150 bin civarında üniversite öğrencisi bulunmaktadır. • 103 İlköğretim okulu, 46 lise, 59 özel okul ilçemizin sınırları içinde yer almaktadır. • Konut sayısı 333 bin 537’dir. • İş yeri sayısı 80 bindir. • 114 Büyükelçilik bulunmaktadır.