DÜNYA’DA SİLAHLANMA ARTIYOR, TÜRKİYE 20’NCİ SIRADA
Bonn Uluslararası Silahsızlanma
Merkezi’nin (BICC) 2016 Küresel Silahlanma Endeksi’ne (GMI) göre askeri
harcamalarda İsrail başı çekerken Türkiye 20’nci sırada yer alıyor.
Silahlardan arınarak barışı tesis etmek. Bu
slogan yıllarca dillerde dolaşmıştı. Ancak şu sırada anlaşmazlıkların giderek
artması nedeniyle dünyanın birçok bölgesinde yeniden silahlanma eğilimi dikkat
çekiyor.
Rusya Kırım
Yarımadası’na müdahale ediyor, Ortadoğu’da çatışmaların sonu gelmiyor, Güney
Çin Denizi’nde sular durulmuyor. Uzun yıllar boyunca savunma harcamalarının
eridiği Avrupa bile Ukrayna’daki gelişmeler nedeniyle tavrını değiştiriyor.
Doğu Avrupa ve Baltık ülkeleri askeri harcamalarını artıyor, NATO bu ülkelere
takviye asker konuşlandırma kararı alıyor.
Bonn Uluslararası
Silahsızlanma Merkezi’nin (BICC) 2016 Küresel Silahlanma Endeksi (GMI)
raporunda konuya ilişkin ayrıntılar yer alıyor. Silahlanma harcamalarında 152
ülke listesinde Almanya 100’üncü sırada gelirken İsrail dünyanın en fazla
askeri harcamasını yapan ülke olarak birinci sırayı alıyor. İsrail’in
silahlanmada birinci sırada gelmesinin birçok nedeni arasında zorunlu askerlik
hizmeti geliyor. Bu ülkede askeri görev yapanların sayısı toplam nüfusa oranla
çok yüksek düzeyde.
Bonn
Uluslararası Silahsızlanma Merkezi silahlanma kriteri olarak sadece ülkelerin
silahlanma harcamalarını baz almıyor. Kriter bu olduğunda ABD 595 milyar dolar
harcama ile hâlâ en başta gelen ülke konumunda. Onu 214 milyar dolar ile Çin
izliyor. BICC’ın araştırmasındaki asıl kriteri bir ülkenin gayri safi yurtiçi
hasılasına ve örneğin sağlık alanındaki harcamalarına kıyasla ne kadar silah
harcaması yapmış olduğu oluşturuyor.
Bu kriterden
yola çıkıldığında Rusya 91 milyar dolar silahlanma harcamasıyla gerçi ABD’den
çok daha az harcama yapmış olarak görünüyor ama endeksin kriterlerine göre
dünya sıralamasında beşinci sırada, ABD ile Çin’in önünde yer alıyor.
En çok
silahlanma harcaması yapan ülkeler arasında ilk onda İsrail’den sonra Singapur,
Ermenistan, Ürdün, Rusya, Güney Kore, Kıbrıs Cumhuriyeti, Yunanistan,
Azerbaycan ve Brunei geliyor. Brunei’yi Kuveyt, Belarus, Umman, Cezayir,
Ukrayna, Bahreyn, Suudi Arabistan, Moğolistan, Vietnam ve Türkiye izliyor.
Ortadoğu’da
İsrail’in komşularında da silahlanmada artış göze çarpıyor. Mısır 2013
yılındaki askeri darbe sonrasında 2015’te askeri harcamalarını 53,6 milyar
dolara çıkartarak hissedilir bir artış kaydetti. Suudi Arabistan’ın silahlanma
harcamaları gayri safi yurtiçi hasılasının yüzde 13,7’sine denk düşüyor.
Uzmanlar kriz bölgesi Ortadoğu için bile bu derece silahlanmanın çok fazla
olduğuna işaret ediyorlar.
Kırım Yarımadası’nın Rusya tarafından ilhak
edilmesinden sonra Ukrayna’nın silahlanmasının önemli ölçüde artmış olmasının
pek şaşırtmadığı yorumları yapılıyor. Ukrayna’da hem askeri harcamaların hem de
askeri ve yarı askeri (paramiliter) personelin artmış olmasına dikkat
çekiliyor. Bu gelişme sonucunda Ukrayna 2015 yılında 23’üncü sıradayken 2016’da
15’inci sıraya yükselmiş bulunuyor.
Rusya’nın
Ukrayna’daki tavrı nedeniyle birçok Doğu Avrupa ülkesi de silahlanma
sıralamasında tırmanışa geçti. Polonya, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’nın yanı
sıra üç Baltık ülkesi de 2013 ile 2015 yılları arasında askeri harcamasını
artırdı.
Litvanya’nın
NATO müttefiki Almanya’dan M577 tipi 168 adet zırhlı araç satın almak üzere
Almanya ile anlaşma imzaladığı ajanslara yansıdı. Ukrayna’daki sonu gelmeyen
anlaşmazlıklar nedeniyle kendini güvende hissetmeyen Litvanya Almanya’dan geçen
dönemde de çok sayıda zırhlı araç ve silah satın almıştı.
Estonya,
Letonya, Litvanya ve Polonya, Ukrayna’daki gelişmeler nedeniyle NATO’ya
başvurarak, ülkelerinde takviye NATO taburları konuşlandırılmasını talep
etmişlerdi. NATO savunma bakanları 2017’den itibaren bu dört ülkede ek dört
tabur konuşlandırılmasını kararlaştırdı. Bu da yaklaşık 4 bin askere denk
düşüyor.
Buna karşın birçok Batı Avrupa ülkesinin
silahlanma konusunda sıralamanın epeyce gerisinde kaldığı görülüyor. Almanya
(100. sıra), Fransa (60), İngiltere (71), İtalya (81), İspanya (92) gibi
ülkelere dair Küresel Silahlanma Endeksi’nde (GMI) az oranda da olsa gerileme
saptanıyor.
Asya kıtasında
Güney Çin Denizi’ndeki kıta sahanlığına ilişkin anlaşmazlıklar göz önünde
bulundurulduğunda silahlanmada önemli ölçüde artışın görülmediği saptanıyor.
BICC raporunda Çin, Endonezya, Vietnam, Filipinler ve Japonya’nın silah
harcamalarının belirli bir düzeyde kaldığı belirtiliyor.
Raporu
hazırlayan uzmanlar Afrika kıtasındaki istikrara kavuşamayan Liberya ve Sierra
Leone gibi bazı eski iç savaş ülkelerinde askeri harcamalar az olsa bile bu
durumun bu ülkelerin sorunu olmadığı anlamına gelmediğine işaret ediyorlar. Öte
yandan yüksek askeri harcamaların da açlıkla mücadeleyi ya da sağlık sistemini
desteklemeye yönelik maddi kaynakları bağladığına dikkat çekiliyor. Örneğin
Angola’da 100 bin kişiye sayısal olarak 1 doktor, fakat 48 asker düşüyor.
Yorumlar
Yorum Gönder